جودو (به ژاپنی: 柔道) ( تلفظ ^{راهنما·اطلاعات}) (به معنی «طریقت نرمی یا انعطاف») هنری رزمی، ورزش رزمی است که از کشور ژاپن نشأت گرفته‌است. منشا جودو از هنر رزمی جوجیتسو است و در سال ۱۹۳۲ توسط فردی ژاپنی به نام دکتر جیگارو کانو پایه‌گذاری شد. هم‌اکنون محل فدراسیون جهانی جودو در کودوکان ژاپن می‌باشد. جودو اولین رشته رزمی شرقی است که در المپیک ۱۹۶۴ توکیو وارد المپیک شد.

تاریخچه و فلسفه اولیه

تصویر جیگارو کانو پایه‌گذار و موسس جودو

تاریخچه جودو از زندگی موسس آن جدا ناپذیر است. پایه گذار جیگارو کانو یک دانشمند و معلم ژاپنی بود. کانو در یک خانواده نسبتاً مرفه به دنیا آمد. پدرش، جیروسکو، پسر دوّم کاهن اعظم معبد شینتو هیوشی بود. او با کانو ساداکو ازدواج کرد.

درجات فنی

ورزش کاران این رشته، درجات را از Q۱۰ (کیو ۱۰) یا همان کمربند سفید آغاز و با طی مراحل Q9 تا Q1 کمربندهای زرد، سبز، بنفش و قهوه‌ای به درجهٔ دان یا کمربند مشکی می‌رسند. که کمربند مشکی از دان یک آغاز و تا دان ۱۰ ادامه می‌یابد.

اصطلاحات

• جودوکا: جودوکار
• اوکِمی: تکنیک افت بی خطر (نحوهٔ صحیح زمین خوردن)
• کوزوشی: کشش و بر هم زدن تعادل
• مای‌ماواری: غلت به جلو
• دوجو: محل تمرین جودو
• سِن‌سِی: استاد
• میگی: راست
• هیداری: چپ
• جودوگی: لباس جودو
• ریتسو: بلند شو
• سزا: بشین
• رِی: دستور ادای احترام
• هاجیمه: دستور شروع مسابقه
• مَتِی: دستور توقف مسابقه
• جونای: داخل
• جوگای: خارج
• تاتامی: تشک جودو
• نه‌وازا: کار در خاک
• توری: مبارزی که اجرای فن می‌کند
• اوکی: مبارزی که فن بر روی او اجرا می‌شود
• آنزا: چهار زانو نشستن
• آشی وازا: تکنیکهای پا
• آیومی آشی: راه رفتن معمولی
• گوشین هو: روش‌های دفاع از خود
• گوشین جوتسو: هنر دفاع از خود
• هانسوکوماکی: شکستن مقررات در مسابقه
• جی گوهان تای: وضعیت اصلی دفاع
• جوسی کی: نشستن در مکان بالا برای جودوکاران سطح بالا
• کاکی: اجرای واقعی پرتاپ
• کی کو: تمرین
• کی گا: صدمه
• کی آی: فریاد روحیه بخش
• کوشی وازا: تکنیکهای کمر
• مودان شا: کسی که کمربند سیاه ندارد
• ناگه وازا: تکنیکهای پرتاپ کردن
• اوه بی: کمربندی که روی لباس می‌پوشند
• ری گی شاهو: تشریفات وآیین رسوم تشک
• رنراکووازا: تکنیکهای ترکیبی
• رنزوکووازا: تکنیکهای ادامه دار
• ریسوری: تعظیم کردن در حات ایستاده
• شی آی: مسابقه
• سوتای رنشو: حریف تمرینی
• تای ساباکی: راه رفتن به صورت استاندارد جودو
• توکویی وازا: تکنیکهای مورد علاقه
• تسوکوری: وضعیت گرفتن برای پرتاپ
• تسوری کومی: بال کشیدن
• وازا: تکنیک
• یودان شا: کسی که کمربند سیاه دارد
• زاری: تعظیم کردن در حالت زانوزده
• نوگاره کاتا: روش‌های فرار

فنون

اجرای فن هارای‌گُشی

فنون جودو در دو بخش فنون پرتابی و فنون کانست وازا و شیمه وازا قرار می‌گیرد:

ناگه‌وازا(فنون پرتابی)

این فنون که به فنون پرتابی شهرت دارد در سه بخش ته وازا(فنون دست)، کوشی وازا (فنون کمر) و آشی وازا (فنون پا) انجام می‌شود، مانند:

• اوچی ماتا
• اوچی گاری (فنون پا)
• کوچی گاری (فنون پا)
• اوسوتو گاری (فنون پا)

کاتامه‌وازا(کانسس، شیمه)

• کان ستسو وازا (کانسس): برگرداندن و فشردن مفصل‌ها به سوی مخالف و بیش از دامنه حرکت طبیعی‌شان
• شیمه‌وازا: انسداد شریان‌های خون‌رسان به مغز
• ناگه وازا(nage waza) تکنیکهای پرتابی
• تاچی وازا (tachi - waza): تکنیکهای ایستادن
• ته وازا (te-waza): تکنیکهای دست
• کوشی وازا (koshi-waza):تکنیکهای مفصل رانی یا کمر
• اشی وازا (ashi-waza):تکنیکهای پا یا ساق پا
• سوتمی وازا (sutemi-waza): تکنیکهای فداکارانه* ماسوتمی وازا (ma-sutemi-waza): تکنیک های خوابیده از پشت
• یوکو سوتمی وازا (yoko-sutemi-waza):تکینکهای خوابیده از پهلو
• نه وازا یا کاتامه وازا (ne-waza): تکنیکهای گلاویزی
• اوسای کومی وازا (osaekomi-waza):کنترل کردن و نگه داشتن
• شیمه وازا (shime-waza): خفه کردن
• کانستسو وازا (kansetsu-waza): قفل کردن و شکستن مفاصل
• آتمی وازا (atemi - waza): تکنیکهای ضربه زدن به نقاط حساس

امتیازات

در این ورزش چهار نوع امتیاز وجود دارد که به ترتیب زیر می‌باشد:

1. یوکو امتیاز متوسط معادل ۱ امتیاز
2. وازاری امتیاز بزرگ معادل ۱۰ امتیاز است.
3. ایپونامتیاز کامل یا ضربه فنی محسوب شده که معادل ۱۰۰ امتیاز است و کسب این امتیاز باعث برد و پایان مسابقه می‌شود.

کسب دو امتیاز وازاری در طول مسابقه نیز معادل امتیاز ایپون و پایان مسابقه‌است.

پیش‌تر امتیازی به نام کوکا نیز وجود داشت که در سال ۱۹۸۸ حذف شد.

شیوه پیروزی در مسابقات

در مسابقات جودو کسب امتیاز به دو شکل اجرای فنون در حالت تاچی وازا(سرپا) و اجرای فنون در حالت نی وازا (خاک) صورت می‌گیرد. هر یک از دو جودوکار که در طی مسابقه موفق به اجرای فن در یکی از این دو حالت گردد در صورت دستیابی به امتیاز کامل یا ایپون مسابقه را به نفع خود پایان خواهد داد. در صورتی که جودوکا از فنون تاچی وازا استفاده نماید داور بسته به شیوه زمین خوردن حریف یکی از امتیازات یوکو، وازاری یا ایپون را به اجرای کننده فن (توری) خواهد داد. اگر به هر شکل ممکن (مثلاً پس از اجرای فن)دو جودوکار به زمین بیافتند و یکی از دو مبارز بتواند حریف را در حالت خاک یا همان نی وازا (به طوری که پشت حریف به تشک تماس داشته باشدو بر حریف کاملاً مسلط باشد)مهار نماید، داور بسته به مدت زمانی که حریف در حالت خاک است به اجرای کننده فن امتیاز خواهد داد.

اگر مجری فن برای مدت ۱۵ ثانیه بتواند حریف را در خاک نگه دارد امتیاز یوکو، اگر ۲۴ثانیه نگه دارد امتیاز وازاری خواهد گرفت و اگر به مدت ۲۵ ثانیه نگه دارد با امتیاز کامل ایپون به پیروزی خواهد رسید.

محافظ(پوشش سر)

پوشیدن روسری در جودو به دلایل ایمنی جودوکار ممنوع است.^[۱]

تغییر قوانین در سال 2012

طبق آخرین تغییرات قوانین توسط ijf (فدراسیون جهانی جودو) دست زدن به پابه هر صورتی خطااست و اخراج جودو کار را به همراه دارد و کندن دست از لباس به صورت دو دست به یک دست اخطار در پیش‌رو دارد.