دانش آموز کم توان حرکتی

( خام حرکت ) واژه خام حرکتی ویژه دانش آموزانی است که از نظر اجرای حرکتی مشکلاتی دارند ولی این مشکلات صرفا منشا جسمانی ندارند و حتی هوش آنها نیز ممکن است بالاتر از حد متوسط باشد . شاید علل فرهنگی ، عاطفی و اجتماعی موجب خام حرکتی این دانش آموزان باشد . کودکان خام حرکت در اجرای حرکات تعادلی ، هماهنگی ، جهت یابی و درک حس حرکت مشکل دارند. هر نوع مشکل ادراکی و بویژه حسی حرکتی یا حرکتی ادراکی در این کودکان بر فرضیه عدم توسعه ادراکی حرکتی در دوره پیش دبستانی و دبستانی استوار است. بر اساس این نظریه محل ارتباطات حرکتی یا سیناپس راههای حرکتی در ساقه مغز بخوبی از تجارب حرکتی بهره مند نشده و بنابراین از درک و تفسیر محرکهای حرکتی عاجز است . برای حل مشکلات ادراکی – حرکتی این کودکان می توان ار تمرینات تعادلی ، هماهنگی چشم و دست ، چشم و پا ، لی لی  ، جهیدن و تمرین با وسایل ورزشی استفاده کرد .

کودکان خام حرکت در یادگیری هر نوع مهارت و حرکت ،  به تمرین و تکرار زیادی نیاز دارند چون دیر می آموزند و  زود فراموش می کنند . کودکان خام حرکت از نظر عصب شناختی ناهنجار تلقی نمی شوند . کودکان خام حرکت وقتی وارد محیط بازی و تمرین می شوند معمولا با شکست بیشتری در تجارب حرکتی و بازی مواجه می شوند و از این رو شاید پریشانی ، اضطراب و نگرش منفی به بازی و ورزش در آنان بیشتر گردد. بنابراین محیط آموزشی باید طوری تنظیم شود که این کودکان به شکل انفرادی یا در گروه های کوچک از تجارب حرکتی و بازی سود ببرند برنامه ریزی حرکتی برای آنان بسیار مهم و مفید است

دانش آموزان کم توان جسمانی و فیزیولوژیک

ناهنجاری های اسکلتی برخی از ناهنجاری های اسکلتی در ناحیه گردن ، کمربند شانه ، پشت ، کمر و پا در وضعیت بدنی و عملکرد حرکتی  کودکان حتی در اعمال طبیعی حرکتی تاثیر منفی می گذارند. در برنامه های ورزشی  مدارس  باید جایی برای سنجش وضعیت بدنی ، ارائه اطلاعات نظری در این زمینه و تمریناتی برای تدریس و آموزش وضعیت بدنی مناسب در نظر گرفته شود . معمولا" این ناهنجاری ها قابل مشاهده و ارزیابی هستند و معلمان ورزش آن ها را می شناسند . مشکلات حرکتی و ورزشی این گونه دانش آموزان زیاد نیست و می توانند به راحتی در تمرینات اصلاحی و برنامه های عادی شرکت کنند آن ها باید الگوهای درست حرکتی را در فعالیت های روزمره یاد بگیرند و بخشی از تمرینات را در خانه انجام دهند. وضعیت بدنی مناسب  انگیزه ای قوی برای دانش آموزان است . و راه های زیادی برای رسیدن به این وضعیت وجود دارد.

دانش آموزانی که دچار نارسایی قلبی هستند باید در ابتدای سال تحصیلی شناسایی شوند و پزشک میزان یا شدت فعالیت آن ها را تجویز کند سطح یا شدت تمرین مناسب با نوع نارسایی قلبی کلید برنامه حرکتی و ورزش این کودکان است.
دویدن زیاد و رقابت انفرادی و فشرده برای این کودکان مناسب نیست برای تضمین ایمنی و سلامتی کودکانی که نارسایی قلبی دارند رعایت موارد زیر ضروری است شناسایی نوع نارسایی و مشورت با والدین و پزشک تعیین نوع و شدت فعالیت از طرف پزشک افزایش تدریجی شدت حرکات و گرم و سرد کردن مناسب توجه به فواصل استراحت کاهش جنبه رقابتی و استرس حرکت و بازی کاهش شدت تمرین برای کسانی که ایستاده و با دهان باز نفس می کشنداجرای بازی های سبک مثل تنیس روی میز. کودکان چاق نمی توانند مانند کودکان لاغر و عضلانی در اکثر فعالیت های ورزشی و بویژه فعالیت های هوازی شرکت کنند

اینان در معرض توجه سایر دانش آموزان بوده و می کوشند از فعالیت ها کنار بکشند بنابر این به کودکانی بی تحرک تبدیل می شوند. افزایش آگاهی و اطلاعات دانش آموزان در مورد چربی و اضافه وزن بخشی از اهداف شناختی تربیت بدنی مدارس است اگرچه فعالیتهای پرتحرک برای کودکان چاق مشکل است آن ها می توانند در فعالیت های سبک هوازی و بازی ها شرکت کنند.یک برنامه تمرینی مناسب برای کودکان چاق ، دوچرخه سواری تفریحی است.

فتق
یکی از اختلالات رایج در  پسران فتق است که در افراد چاق متداول است  علت فتق ضربات وارده بر شکم ، برداشتن اجسام سنگین و ضعف عضلات شکم است.  در این حالت عضلات شکم باید تقویت شود و از فعالیت های سنگین مانند بوکس ، وزنه برداری و کشتی یا وارد شدن هر نوع فشار و ضربه به شکم اجتناب گردد.

دیابت
کودکان دیابتی که سوخت و ساز تقریبا متعادلی دارند به راحتی می توانند در فعالیت های ورزشی شرکت کنند البته فعالیت بدنی مقداری از قند خون را به مصرف می رساند و لازم است در طول فعالیت قند خون این کودکان کنترل شود بهترین فعالیت بدنی برای کودکان دیابتی تمرینات تدریجی و فزاینده ای است که در چند ساعت تنظیم می شوند و عمدتا هوازی اند. از نظر پزشکان تمرین مناسب نیاز به انسولین را ۳-۲ روز پس از فعالیت کاهش و سلامت کلی بدن را افزایش می دهد .
کودکان دیابتی که در فعالیت های ورزشی شرکت می کنند باید غذای بیشتری مصرف کنند . به طور کلی بازی های پر تحرک ، رقابتی و خسته کننده برای این کودکان مفید نیست و آنها باید بتوانند به اراده خود بازی را متوقف و مدتی استراحت کنند.

کم خونی

کمبود گلبول های قرمز ، هموگلوبین یا کمبود آهن می تواند موجب کم خونی شود. ظرفیت تمرین در هر سه مورد فوق کم می شود.این کودکان از نظر مصرف اکسیژن و انجام فعالیتهای قدرتی و استقامتی مشکل دارند و زود خسته می شوند. کودکان دارای کم خونی باید از هر نوع فعالیت خسته کننده بپرهیزند و به فعایتهای ملایم و سبک روی آورند. به طور کلی باید از شنا در زیر آب ، فشار زیاد بر قلب ، حرکات جهشی و پرشی اجتناب ورزند. هرگونه تغییر رنگ در لب ، ناخن و زبان هشدار دهنده است .فعالیت های آرام و کم تحرک مانند دارت ، بولینگ ، راه رفتن و تمرین با وزنه سبک پیشنهاد می گردد.

هموفیلی

ناتوانی در انعقاد خون بدن هموفیلی نامیده می شود. پیاده روی ، راه رفتن سریع و شنا برای این کودکان مناسب است. ورزش تنیس ، دارت ، گلف و تیر و کمان نیز برای این کودکان مناسب است.

آسم

شایع ترین اختلال در دستگاه تنفسی آسم است . تنگی نفس ، سرفه عطسه و احساس تنگی یا فشردگی در سینه از نشانه های آسم کودکان است. حمله های آسمی ممکن است در هوای خیلی سرد ، رطوبت زیاد ، هوای آلوده تمرینات بدنی شدید ، خستگی و اضطراب روی دهد . علت احتمالی حمله آسم در اثر تمرین  ؛ گرم نکردن بدن ، وضعیت جوی ، تمرین تناوبی ( اینتروال ) در مقابل تمرین تداومی و مصرف داروها قبل از تمرین بستگی دارد .

کودکان مبتلا به بیماری های شدید تنفسی نمی توانند در بازیهای گروهی و پرتحرک و قدرتی که اختلال تنفسی را تشدید می نماید شرکت کنند و باید به فعالیت های دیگری هدایت شوند.این کودکان به به افزایش قدرت بویژه تقویت عضلات شکم و قفسه سینه نیاز دارند. کودکانی که در کلاس دچار مشکل تنفسی می شوند باید در وضعیت راست و مستقیم قرار گرفته ، شانه ها را شل و راحت کنند و مقداری مایع بنوشند. شنا در آب سرد برای این کودکان مناسب نیست . تمرینات تنفسی و تنفس عمیق برای کودکان آسمی مفید است و آنها باید در فعالیت های ملایم و با فواصل استراحت مناسب شرکت کنند.

صرع

صرع یک اختلال در دستگاه عصبی است که از حمله چند لحظه ای تا انقباض ناگهانی عضلانی و بیهوشی متغیر است . به طور کلی این کودکان باید از برخوردهای شدید بدنی و هیجانی اجتناب کنند کودکان صرعی با نظر پزشک می توانند در برخی فعالیت های حرکتی شرکت کنند. نباید به سر ضربه وارد شود وشیرجه از بالا ، شنا در زیر آب ، فوتبال ، دوچرخه سواری ، صعود به ارتفاعات و تمریناتی که به تنگی نفس منجر می شود مفید نیست. در فعالیت های ورزشی کودکان صرعی توجه به نکات زیر ضروری است ؛مشورت با پزشک و استفاده از اطلاعات و احساس دانش آموز در فعالیت گرم کردن و سرد کردن تدریجی قبل و پس از شروع کلاس استفاده از فعالیتهای بی هوازی ، سبک و کوتاه مدت زمان فعالیت بین ۴۰- ۳۰ دقیقه استفاده از فعالیت های تقویت تنفس مانند حرکات رزمی.

اختلال شنوایی و بینایی

کودکان کم شنوا و با اختلال اندک شنوایی می توانند مانند کودکان عادی در فعالیت های ورزشی شرکت کنند برخی از این کودکان پیامها را از طریق حرکات دست و صورت و لب خوانی بهتر دریافت می کنند برای ارسال پیام باید به آن ها نزدیک شد و پیام را تکرار کرد . ممکن است این مشکل جسمانی با گوشه گیری همراه باشد و بنابراین باید بر محدودیت روانی این دانش آموزان غلبه کرد .

اختلال بینایی

کودکان دارای اختلال خفیف  بینایی می توانند از عینک در برخی فعالیت ها استفاده کنند. و فقط رعایت برخی نکات ایمنی ضروری بنظر می رسد . برای شرکت در برخی فعالیت ها باید عینک را برداشت یا از عینک های محکم استفاده کرد. کودکانی که از نظر رفتاری مشابه کودکان عادی عمل نمی کنند مشکلات رفتاری دارند. محیط باز کلاس های تربیت بدنی و آزادی حرکت و فعالیت و بروز رفتارهای عادی و طبیعی باعث تشدید ناتوانی های رفتاری می شود از طرف دیگر بازی و ورزش وسیله خوبی برای درک و کنار آمدن با دانش آموزان ناتوان رفتاری است. برخی ویژگی ها و صفات رفتاری نابهنجار ، در دانش آموزان ناتوانی رفتاری تلقی نمی شود و معلم باید آنها را مانند برتری جویی و اعتماد بیش از حد تلقی کند. در این قسمت چند رفتار که در محیط بازی و ورزش مدارس بیشتر مشاهده می شود ، بررسی می گردد.

کودکان بیش فعال و بی قرار
این کودکان بی جهت جنبش و جهش دارند ناگهان بر می خیزند و به سویی می روند بیش از اندازه شلوغ می کنند حواس پرت و گاهی پرخاشگرند کارهای آنی و بدون فکر انجام می دهند و خرابکار و جسورند. دائما در حال حرکت و بالا رفتن از در دیوارند. این حالت در پسران بیشتر از دختران مشاهده می شود. هوش این کودکان طبیعی است و تحرک ، جنب و جوش و بازی جزء ذات آنهاست. برقرای یک ارتباط گرم واگذاری مسئولیت در بازی و فعالیت در گروهای کوچک می تواند مفید باشد.

کم تحرکی و گوشه گیری

شاید مشکلات خانوادگی ، عدم اعتماد به نفس در بازی کم رویی و خجالتی بودن موحب گوشه گیری دانش آموزان شود. معلم تربیت بدنی می تواند از طریق مشارکت تدریجی فرد در فعالیتهای حرکتی مثل بازی دونفره و بازی با نزدیکترین دوست بر این محدودیت دانش آموزان غلبه کند .

پرخاشگری  

پرخاشگری رفتاری است که کودک به خود یا دیگران آسیب می رساند و می تواند بدنی ( زدن و پرتاب اشیا ) و یا کلامی ( بد دهانی و تمسخر ) باشد.دانش آموز با پرخاشگری خشم خود را از شکست ناکامی ، تحقیر و محدودیت نشان می دهد. پرخاشگری در پسران بیشتر است و اغلب بدنی است در حالی که در دختران بیشتر کلامی است. کاهش تماس بدنی در فعالیتها ، عدم تاکید بر نتیجه بازی و ایجاد یک محیط صمیمی  می تواند در کاهش پرخاشگری موثر باشد.

نکات مهم در تربیت حرکتی و ورزشی دانش آموزان کم توان جداسازی زیاد دانش آموز کم توان از سایر دانش آموزان درست نیست از ترحم بیش از حد خود داری شود کودکان عادی به مراعات وضعیت آنان تشویق شوند صبر و حوصله معلم باید افزایش یابد توضیحات اضافی در مورد ناتوانی این دانش آموزان برایشان ناراحت کننده است . تمرینات باید برای منزل نیز در نظر گرفته شود .

عناوین و رئوس مهم یک برنامه حرکت ویژه

توسعه  مهارت های حسی ادراکی با توجه به نوع ناتوانی

توسعه مهارت های ادراکی حرکتی مانند هماهنگی  ، تعادل ، آگاهی بدنی

توسعه توانایی های حرکتی بنیادی مثل دویدن ، ض۲ربه زدن

توسعه دانش و آگاهی مربوط به وضعیت بدنی ، ناهنجاری اسکلتی

توسعه عوامل آمادگی  حرکتی و جسمانی

توسعه الگوهای حرکتی ابتکاری ، موزون ، شیرین کاری

توسعه مهارت های اجتماعی – میدانی